7-8 maja w Litewskim Muzeum Narodowym odbywa się międzynarodowa konferencja pt. „Walka o historię: Muzeum Starożytności w Wilnie (1855–1915)", zorganizowana z okazji 160-lecia Muzeum Starożytności w Wilnie.
Według organizatorów, celem konferencji jest całościowe spojrzenie na Muzeum Starożytności w Wilnie, jako swoiste pole walki o historię Litwy. Udział w debarach biorą naukowcy z Litwy, Białorusi, Rosji i Polski.
„Litewskie Muzeum Narodowe, przed odzyskaniem niepodległości Litwy działające jako Litewskie Muzeum Etnograficzne, odziedziczyło większą część zbiorów Muzeum Starożytności, które pozostały w Wilnie, i konsekwentnie kontynuuje tradycję Muzeum" – powiedziała Birutė Kulnytė, dyrektor Litewskiego Muzeum Narodowego. Dodała, że w latach 60. minionego stulecia, podczas odwilży politycznej, część wywiezionych z Litwy do Rosji zbiorów Muzeum wróciło do Wilna.
Otwierający konferencję wiceminister kultury Romas Jarockis podkreślił, że jej temat, poruszający kwestię znaczenia dziedzictwa kultury w formowaniu tożsamości narodowej, jest bardzo ważny, bo dotyczy okresu, który istotny zarówno dla historii Litwy, jak i dla historii tych krajów, które powstały po I wojnie światowej.
„W tym okresie, i w referatach mowa o tym, dziedzictwo kultury, zabytki historyczne były interpretowane, wykorzystywane do budzenia idei ruchu narodowo-wyzwoleńczego. Także widzimy sposoby carskiej Rosji jak tłumić ten ruch i nieprzypadkowo po reorganizacji Muzeum Starożytności większą część jego zbiorów wywieziono do Muzeum Rumiancewa, gdzie znajdują się dotychczas. W tym niemało eksponatów archeologicznych, które jako świadkowie przeszłości przedhistorycznej i historycznej, by nie były wykorzystywane do celów ideologicznych" – mówił wiceminister.
Dodał, że konferencja jest na czasie, będąc wspaniałym wstępem do planowanego przez ministerstwo cyklu konferencji z okazji zbliżającego się 100-lecia odrodzenia państwa litewskiego.
Jak podkreślił podczas otwarcia konferencji Darius Staliūnas, zastępca dyrektora Instytutu Historii Litwy, Muzeum Starożytności to bardzo ważna instytucja, która w połowie XIX w. zespoliła polskojęzyczną elitę intelektualną Litwy. „Ta instytucja pełniła wiele ważnych funkcji edukacyjnych, naukowych. Częściowo próbowała pełnić funkcje nieistniejącego uniwersytetu, dlatego mówienie i pisanie o niej jest ważną częścią działalności naukowej" – powiedział Staliūnas.
„Samo pojawienie się tej instytucji (Muzeum Starożytności – przyp. red.) było walką o historię, szczególnie biorąc pod uwagę ten fakt, że po powstaniu 1830-1831 roku w rosyjskiej dyskusji pojawiła się koncepcja, wedle której Wielkie Księstwo Litewskie było niczym innym, jak tylko innym państwem Rosji" – nawiązując do nazwy konferencji powiedział zastępca dyrektora IHL.
Žygintas Būčys z LMN opowiadał, że założyciel Muzeum Starożytności w Wilnie, Eustachy Tyszkiewicz, w 1867 roku w liście do historyka Juliana Bartoszewicza, wspominając o zlikwidowanym, oficjalnie zreorganizowanym, Muzeum, ze smutkiem i nostalgią pisał, że to był „bastion, strzegący od wichrów północnych nasz język i drogą przeszłość". „Tymi słowami Tyszkiewicz wyraził jedną z podstawowych idei założonego przez niego Muzeum – dbać o pamięć historyczną, będącą podstawowym łącznikiem w pielęgnowaniu i tworzeniu tradycji kulturalnej społeczeństwa" - mówił Būčys.
Muzeum Starożytności w Wilnie oraz Wileńska Komisja Archeologicznej staraniem Eustachego Tyszkiewicza zostały założone 29 kwietnia 1855 roku (wg. nowego kalendarza – 11 maja). Po powstaniu styczniowym Muzeum zostało zreorganizowane, a w 1915 roku zlikwidowane.
Iwona Klimaszewska
