Wyjątkowe organy w kościele Ducha Świętego w Wilnie, jedne z największych barokowych organów na Litwie, zbudowane w 1776 roku przez Adama Gotliba Caspariniego, organisty z Królewca, są odnawiane w Centrum Dziedzictwa Organowego (kierownik Girėnas Povilionis).
Departament Dziedzictwa Kulturowego zaprosił do Wilna doświadczonego austriackiego specjalistę Markusa Zoitla, pracującego w Niemczech, aby pomógł przywrócić oryginalne brzmienie organom w kościele Ducha Świętego w Wilnie. W maju specjalista obejrzał te organy, a teraz przystąpił do ich intonowania. Jest to złożony proces, dlatego Zoitl jeszcze nie raz przyjedzie w tym celu do litewskiej stolicy.
„Po raz pierwszy zobaczyłem te organy w maju 2022 roku. Dużo o nich słyszałem od różnych mistrzów. Po obejrzeniu zdałem sobie sprawę, że ich intonowanie jest bardzo ważne. Prawie wszystkie zachowane piszczałki tych organów są oryginalne. To jest ich największą wartością” – powiedział Zoitl, cytowany na stronie KPD.
Zwrócił uwagę na to, że organy z podobnego okresu w Europie Zachodniej są w większości przypadków przerobione, nie są oryginalne, a w organach Caspariniego w kościele Ducha Świętego w Wilnie aż 70 proc. piszczałek jest autentycznych.
„Jesteście szczęściarzami. Ta zmieniona część (niecałe 30 proc.) to te piszczałki, które pojawiły się w okresie romantyzmu, kiedy modna była inna stylistyka. Wtedy piszczałki zostały nieco przerobione – zwiększając głośność instrumentu. Co ważne, nie cały rejestr został zmieniony i dostosowany do stylu romantycznego. W starych rejestrach alikwot brzmi wyraźniej i jest to bardzo zauważalne. Moim celem jest przywrócenie oryginalnego, barokowego brzmienia. I wiem, jak to zrobić” – zapewnił Markus Zoitl.
Zakończenie intonowania organów planowane jest w końcu 2024 roku.
„To bardzo interesująca praca. Wszystkie organy są inne, niepowtarzalne, a podczas pracy trzeba odnaleźć ich ducha i go ujawnić. Nie można tu narzucać własnego gustu. Pracując nad organami w Wilnie, trzeba je nastroić i zharmonizować tak, jak zrobił to Casparini” – powiedział Zoitl. Doświadczony fachowiec przywrócił barokowe brzmienie wielu organom w Niemczech.
Kierujący Centrum Dziedzictwa Organowego Girėnas Povilionis podkreśla, że strojenie organów to skomplikowany proces. Jest to przywrócenie pierwotnego brzmienia, barwy i tembru organów. Intonowanie organów z kościoła Ducha Świętego w Wilnie, jednych z najcenniejszych nie tylko na Litwie, ale i w całej wschodniej części Europy, będzie naprawdę trudne, ponieważ w ciągu swojej 250-letniej historii organy te były kilkakrotnie gruntownie przestrajane. I wykonywali to nie najlepsi mistrzowie. „Jednak jedyne zachowane na świecie organy Caspariniego zasługują nie tylko na staranną renowację, ale także na badania naukowe i oparte na nich prace konserwatorskie” – podkreśla Povilionis.
Organy barokowe, ich brzmienie, różnią się od organów z późniejszych okresów. Ich intonowania podejmie się nie każdy mistrz.
