W każdym czasie dzieci były cenną i nieodłączną częścią rodziny, jednak sam fenomen dzieciństwa w ciągu wieków przeszedł szereg zmian. Od „niedostrzegalnych” w społeczeństwie maluchów do niemowląt na rodzinnych portretach, od krytyki matek zbyt przywiązanych do swoich dzieci do uznania dziecka za jednostkę, osobę, którą należy pod każdym względem pielęgnować – dzieci stopniowo znajdowały swoje miejsce nie tylko w prywatnej, najbliższej i dalszej przestrzeni rodzinnej, ale także w przestrzeni publicznej – w państwie. Zapraszamy zwiedzających na wystawę, by na chwilę powrócili do tej beztroskiej epoki i doświadczyli, co znaczyło być dzieckiem w Wielkim Księstwie Litewskim.
Wystawa składa się z czterech części ułożonych tematycznie i chronologicznie, w których zaprezentowano prawie 300 obiektów: portrety, grafiki i rysunki, rękopisy, podręczniki i publikacje wydane z okazji szczególnych wydarzeń, znaleziska archeologiczne, odzież i akcesoria dziecięce, meble, zabawki i broń zabawkową, materiały dydaktyczne i inne historyczne przedmioty związane z dzieciństwem. Prezentowane są tematy obejmujące oczekiwanie na dziecko, moment jego narodzin i przeżycia lub moment jego straty, wychowanie, opiekę, zdrowie, ubiór, edukację, rozrywkę, udział w życiu publicznym i role społeczne. Wiele z zachowanych do dziś obiektów odzwierciedla doświadczenia dzieci z najwyższej warstwy społecznej, czyli dzieci magnatów i władców, jednak wystawa ta przedstawia również inny aspekt – mniej uprzywilejowane i często surowe dzieciństwo dzieci porzuconych. Zwiedzający z łatwością rozpoznają rzeczy uniwersalnie ważne w życiu dzieci, niezależnie od epoki: rzeczy potrzebne przy opiece nad niemowlęciem, dziecięce meble, zabawki i książki, bez których żadne pokolenie nie mogło się obejść.
W tytule wystawy pobrzmiewa dwoistość fenomenu dzieciństwa – dla niektórych dzieci ten wiek był rzeczywiście najjaśniejszy i najbardziej spokojny, dla wielu ciężar odpowiedzialności ciążył już od najmłodszych lat, zarówno dla dzieci urodzonych w rodzinach chłopskich czy pańszczyźnianych, jak i potomków władców Litwy i Polski. Sielankowe portrety rodzin z dziećmi są równoważone przez historie odzwierciedlające losy porzuconych dzieci w Wilnie. Wizerunki dzieci władców promieniujących luksusem uzupełniają opowieści o ogromnych wymaganiach i oczekiwaniach stawianych swoim spadkobiercom przez rodziców i społeczeństwo od pierwszych dni ich życia. Obok zabawek i rozpraw zachodnioeuropejskich pedagogów o konieczności zapewnienia dzieciom przestrzeni do samodzielnego poznawania świata, są też instrukcje autorstwa litewskich magnatów, ilustrujące surowe codzienne obowiązki dzieci. Wystawa ukazuje różnorodność doświadczeń dziecięcych, które zależały od płci, statusu społecznego, wieku i okresu, w którym żyło dorastające dziecko.
Organizator: Muzeum Narodowe Pałac Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie
Partner: Instytut Polski w Wilnie.
