Mszę Św. polową odprawił ks. Ryszard Pieciun, proboszcz Parafii Św. Jerzego w Bujwidzach, który też dokonał poświęcenia nowo wykonanej figurki Matki Boskiej, która stanęła na miejscu starej rzeźby przeniesionej na pobliski cmentarz, gdzie spoczywa Jan Konrad Obst, założyciel istniejącego do dziś Muzeum Adama Mickiewicza przy Zaułku Bernardyńskim w Wilnie. Stara, około 100-letnia figurka, Matki Boskiej stanęła na miejscu, w którym niegdyś była kaplica. Nową figurkę wykonał wileński rzeźbiarz Jan Jurgielewicz. Ufundowali ją: Wileński Oddział Rejonowy ZPL, rolnik Tadeusz Liksza oraz mieszkańcy wsi, którzy z rąk starosty J. Szatkiewicza odebrali dziś listy z podziękowaniami.

Podczas kazania ks. R. Pieciun nie krył satysfakcji z dbałości mieszkańców Rubna o swoją wieś ojczystą.

- Cieszę się niezmiernie z faktu, że mieszkańcy z własnej inicjatywy dbają o symbole naszej wiary – podkreślił proboszcz i życzył, by wieś się rozwijała i rozrastała.

Na uroczystość do Rubna licznie przybyli mieszkańcy Rubna i okolic, imprezę swoją obecnością zaszczycili też m.in.: Maria Rekść, mer Samorządu Rejonu Wileńskiego, Józef Szatkiewicz, starosta Gminy Ławaryszki, Marian Naruniec, starosta Gminy Bujwidze.

Podstawowy wysiłek organizacyjny wzięli na siebie radna rejonu wileńskiego z ramienia AWPL Teresa Dziemieszko oraz dyrektor Szkoły Podstawowej w Mościszkach, prezes Koła ZPL w Mościszkach Waldemar Klimaszewski.

Podczas uroczystości organizatorzy kwestowali na rzecz należytego zadbania o starą rzeźbę Matki Boskiej: z zebranych środków ma być wykonane zadaszenie oraz przeprowadzone prace w ramach odnowy stuletniej rzeźby. Radna Teresa Dziemieszko, główny inicjator i organizator obchodów 500-lecia Rubna, wyraziła nadzieję, że już 1 listopada, w Dniu Wszystkich Świętych, przybyli na stary cmentarz, mieszczący się nieopodal Rubna, będą mogli uklęknąć przed odnowioną figurką Matki Boskiej.

Radna Teresa Dziemieszko, która dziś poprowadziła uroczystość, ubolewała, że – mimo pięciokrotnego wnioskowania – Państwowa Komisja Języka Litewskiego nie zezwala na nadanie ulicy biegnącej przez tę wiejską miejscowość nazwy wsi – Rubno. Mimo wielokrotnych prób, podejmowanych przez mieszkańców wsi na czele z niezwykle zaangażowaną i aktywną radną Teresą Dziemieszko, mających na celu zachowanie w pamięci przyszłych pokoleń nazwy „Rubno", Komisja wciąż blokuje nadanie ulicy nazwy wsi. Radna T. Dziemieszko oraz mieszkańcy spotkali się w tym celu również z litewskim ministrem kultury. Mimo że minister docenił inicjatywę mieszkańców - rzeczywiste kroki na razie nie zostały przez niego w tej sprawie podjęte. W oficjalnym obiegu używana jest nazwa „Kirtimai", zaś w świadomości mieszkańców tej części Wileńszczyzny istnieje wyłącznie jako „Rubno". W bieżącym miesiącu Rada Samorządu Rejonu Wileńskiego nadała tej ulicy nazwę „Folwark Rubno" (lit. „Kirtimų palivarkas"), zaś na wjeździe do wsi mieszkańcy na posesji prywatnej ustawili tabliczkę z historyczną nazwą „Rubno". Podczas uroczystości mieszkańcy i radna Teresa Dziemieszko niejednokrotnie podkreślali, że nie ustaną w walce o zachowanie historycznej tkanki Ziemi Wileńskiej i będą kontynuowali działania na rzecz zachowania historycznej nazwy wsi „Rubno".

Podczas uroczystości prezentacji zarysu historycznego wsi Rubno i okolic dokonał historyk Mirosław Gajewski.

Maria Rekść, mer Samorządu Rejonu Wileńskiego, ubolewała z powodu obecnej polityki językowej państwa, jednakże wyraziła nadzieję na to, że obowiązujące w Europie normy polegające na dbałości o interesy i potrzeby mniejszości narodowych kiedyś będą realizowane również na Litwie.

Podczas uroczystości wystąpiły zespoły „Mościszczanka" oraz „Barwy Podwileńskie", zaś na zakończenie uczestnicy święta byli zaproszeni do poczęstunku przygotowanego przez Centrum Wielofunkcyjne w Rudominie.

Dzisiejszą uroczystość zorganizowało Koło ZPL w Mościszkach, Gmina Ławaryszki oraz Parafia pw. Św. Jerzego.

***

Historia Rubna

Osiedle Rubno (lit. Kirtimai) znajduje się na południowym krańcu parafii bujwidzkiej, nieopodal wsi Mościszki. Nazwa osady pochodzi zapewne z tych dawnych lat, kiedy to człowiek musiał walczyć z lasem o wolny, odpowiedni pod uprawę zbóż, kawałek ziemi. Powstałe takim sposobem osiedla przybierały często takie nazwy, jak, na przykład, Rubno, nieopodal położona Rubionka czy Porubanek koło Wilna. We wszystkich dokumentach historycznych, poczynając od XV wieku, zarówno pisanych w językach staroruskim, polskim, rosyjskim, jak również łacinie, występuje nazwa "Rubno". Ma zapewne pochodzenie słowiańskie i oznacza wyrąb leśny. W opinii historyka M. Gajewskiego, obecna oficjalna nazwa "Kirtimai" jest wynikiem polityki proniemieckich władz litewskich w czasie II wojny światowej, kiedy to na różne sposoby starano się zatrzeć polskie ślady, w tej sytuacji w nazewnictwie wsi, na terenie Wileńszczyzny. „Stad popieram i uważam za słuszną walkę mieszkańców Rubna o upamiętnienie historycznej nazwy osiedla przynajmniej w nazwie ulicy, skoro inaczej prawo nie zezwala" – swoje zdanie na ten temat uzasadnia historyk.

Wzmianki dotyczące Rubna w dokumentach historycznych pochodzą z początku XVI w. W roku 1513 książę Aleksander Jagiellończyk dwór Rubno i 7 osób służby nadał namiestnikowi birsztańskiemu Mateuszowi Mikitiniczowi. Prawdopodobnie dwór rubieński istniał już wcześniej, gdyż znajdująca się nieopodal wieś Dziekaniszki znana jest od roku 1412. Z pewnością można stwierdzić, że sąsiednie Rubno, mające dogodne położenie (obok traktu bystrzyckiego), istniało w owych dawnych czasach. Trakt bystrzycki prowadził do ówczesnego centrum jednej z pierwszych parafii po chrystianizacji Litwy - Bystrzycy. Dawny dwór rubieński należy lokalizować gdzieś w okolicach obecnej Juryzdyki, gdyż wieś jako taka powstała zapewne po reformie włócznej w połowie XVI w., gdy mieszkających luźnie chłopów osiedlano w nowo tworzonych osiedlach - wsiach-ulicówkach.

Rubno w rękach Mikitinicza nie było zbyt długo, gdyż w 1535 r. dwór przejął na własność książę rosyjski Fiodor Horski, następnie Rubno stało się własnością Anny Chaleckiej. Z tego okresu pochodzą pierwsze opisy Rubna. Sporządzony w II połowie XVI w. inwentarz dworu podaje nazwiska chłopów tu mieszkających. Wieś rubieńska liczyła wówczas 7 dymów. Dokument podaje także jeden bardzo ciekawy szczegół. Otóż w ówczesnym Rubnie, przy gościńcu bystrzyckim, był "zrub starego kościołka i mogilnik". Prawdopodobnie istniała tu wówczas jakaś kaplica lub kościół filialny parafii bystrzyckiej czy jakiegoś innego kościoła. Opisany w XVI wieku kościółek stał prawdopodobnie w tym samym miejscu, gdzie później wzniesiono kaplicę i istnieje cmentarz rubieński. W owym opisie kościół był określony jako stary, więc można sądzić, że mógł być wybudowany nawet w pierwszych dziesięcioleciach po przyjęciu chrześcijaństwa na Litwie.

Właściciele dworu zmieniali się często - występują takie nazwiska, jak Czyż, Duplicki, Buczyński, Rudomina, Biallozor. W końcu XVII w. dwór Rubno staje się własnością Kapituły Wileńskiej. Prawdopodobnie w poł. XVIII w. majątek znów wrócił do rąk świeckich. Rubno stało się własnością Ignacego i Anny z Białłozorów-Zabiełłów. Z ówczesnych dokumentów wynika, że, oprócz rubieńskiego dworu, do majątku należały wówczas następujące wsie: Nowosiółki (6 dymów), Podjeziorki (4 dymy), Iszoryszki (6 dymów), Rubno (10 dymów). Wszystkie wsie, prócz Rubna, w większości były zamieszkane przez szlachtę. Nazwiska mieszkającej tu niegdyś ludności to m.in.: Oberlan, Trzaskowski, Mositowicz, Pukszta, Bojarun, Ziemis, Piwień, Sienkiewicz, Konopacki. Z nazwisk wynika, ze ówcześni mieszkańcy wsi są bezpośrednimi przodkami obecnej rdzennej ludności z Rubna i okolic.

W końcu XVIII w. Rubno stało się miejscowością należącą do nowo założonej parafii bujwidzkiej. Z tego okresu pochodzą wzmianki o kaplicy rubieńskiej. Nie ma żadnych wiadomości na temat tego, kiedy i kto zbudował ówczesną kaplicę. Wiadomo, że w 1790 r. raz tygodniowo zaczęto w niej odprawiać msze święte. Msze odprawiane były w języku polskim, w dokumencie określonym jako "zwyczajny", "codzienny", czyli można wnioskować, że wówczas język polski używany był w tych okolicach powszechnie. Wygląd ówczesnej kaplicy opisuje dokument wizytacji parafii bujwidzkiej z roku 1820. Kaplica "drewniana, stara, niegdyś podreperowana, pokryta gontami (...)".

Do roku 1820 Rubno było majątkiem należącym do Andrzeja Houwalta. Około 1820 roku Rubno stało się własnością Ignacego Balińskiego (właściciela niedalekich Punżan). Po upływie 4 lat dwór rubieński stał się własnością Adama Daukszy, prezydenta grodzkiego wileńskiego. Rodzina Daukszów w Rubnie panowała do początku XX w. W 1905 r. do majątku należało około 1100 ha ziemi. Rubieńska wieś liczyła wówczas prawie 20 gospodarstw i miała około 150 mieszkańców. Po jakimś czasie Rubno zostało dziedzictwem Roubów. Ostatnią przedstawicielką tej rodziny, która władała Rubnem, była wdowa Zofia z Klimowiczów Roubo. Na początku lat trzydziestych dwór Rubno, chociaż już mocno pomniejszony i rozparcelowany, liczący jedynie 63 ha, był własnością niejakiego Jana Budyńskiego, który w 1933 r. sprzedał go małżeństwu - Janowi i Róży Obstom za 25 tys. złotych. Otóż Obstowie kupili Rubno jako posiadłość letniskowo-rekreacyjną. Tutaj Obst także zajmował się działalnością społeczną (od 1935 r. był prezesem Akcji Katolickiej w Bujwidzach). Dworek stał się swoistym archiwum cennych pamiątek historycznych, które Jan Obst zbierał od dawna.

W czasie II wojny światowej w okolicach Rubna i Bujwidz aktywnie działała partyzantka Armii Krajowej - tutaj powstawała I Brygada Wileńska, przy figurce Matki Boskiej Rubieńskiej miejscowa młodzież uroczyście składała przysięgę wiernej służby na rzecz Ojczyzny.

Inf. wł.

Notkę historyczną opracował M. Gajewski

Fot. L24.lt