Legendarna „Halka" ojca polskiej opery jest znana w dwóch wersjach (dwuaktowej wileńskiej i czteroaktowej warszawskiej).
Stanisław Moniuszko utwór zaczął komponować w 1846 roku w Wilnie. Miał wtedy 27 lat. Po raz pierwszy opera została wystawiona 1 stycznia 1848 r. w wersji amatorskiej w salonie Müllerów – teściów Moniuszki w Wilnie.
Sceniczna premiera „Halki" odbyła się dopiero za sześć lat – 16 lutego 1854 r. w Teatrze Miejskim w Wilnie. Jak piszą historycy, opera nie spotkała się wówczas z zachwytem publiczności. Była to wtedy opera dwuaktowa.
Jak pisała Ewa Hauptman-Fischer, w opublikowanych przez Witolda Rudzińskiego listach Moniuszki nie ma żadnej bezpośredniej wzmianki o tym wykonaniu ani o kształcie samego dzieła.
Nie zachował się również rękopis nutowy wykorzystany w tamtym wystawieniu opery.
Za cztery lata w Teatrze Wielkim w Warszawie odbyła się premiera czteroaktowej „Halki" (1 stycznia 1858 r.). Opera odniosła wówczas ogromny sukces, a jej popularność zaczęła rosnąć.
„Halka" w obu wersjach była wystawiana niemal we wszystkich teatrach w Polsce, a także poza jej granicami.
Większą popularnością cieszy się wersja czteroaktowa.
