Litewska rafineria w Możejkach, której budowa trwała od 1972 do 1984 roku, po odzyskaniu przez Litwę niepodległości miała wielu właścicieli. Od roku 1998 do roku 2002 rafinerią „Mažeikių nafta” zarządzali Amerykanie (spółka „Williams”), a przez kolejne lata – rosyjska firma „Jukos”.

W składzie polskiego koncernu
W 2006 roku z powodu upadłości „Jukos” chęć kupna rafinerii w Możejkach wyraziło kilka przedsiębiorstw z Rosji, Kazachstanu i Polski. Oferta polskiego koncernu „PKN Orlen” okazała się najbardziej atrakcyjna i spełniała wszystkie wymogi narodowego bezpieczeństwa państwa litewskiego.

9 czerwca 2006 roku ówczesny minister gospodarki Litwy Kęstutis Daukšys i wiceminister gospodarki Nerijus Eidukevičius podpisali dokumenty sprzedaży. Inwestycja została sfinalizowana 15 grudnia 2006 roku.

Płocki koncern kupił 84,36 proc. akcji rafinerii w Możejkach (30,66 proc. akcji odkupił od skarbu państwa litewskiego, 53,7 proc. – od rosyjskiej firmy „Jukos”) i zapłacił ponad 2,3 mld dolarów amerykańskich. W 2009 roku PKN Orlen został właścicielem 100 proc. akcji litewskiej rafinerii, która w tym samym roku zmieniła nazwę z „Mažeikių nafta” na „Orlen Lietuva”. A należącą do rafinerii sieć stacji paliwowych „Ventus” przemianowano na „Orlen Lietuva”. Na Litwie „Orlen” posiada 26 stacji paliwowych i zajmuje 3,5 proc. detalicznego rynku paliw.

Obecnie „Orlen Lietuva” obsługuje system rurociągów o długości ok. 500 km. Włączone w ten system są dwie stacje pompowe koło Birż i Janiszek, naftociągi do rafinerii w Możejkach i portu naftowego w Butyndze i naftociąg prowadzący do Windawy na Łotwie.

Lata strat
Po zakupie w 2006 roku rafinerii w Możejkach płocki koncern zainwestował w ten zakład prawie 4 mld dolarów, w tym prawie półtora – w jej przebudowę i modernizację.

W 2007 roku w „Orlen Lietuva” oddano do użytku urządzenie do odsiarczania benzyny poprzez kraking katalityczny (kraking katalityczny wraz z reformingiem benzyn stanowi we współczesnej rafinerii dwie podstawowe instalacje dostarczające składników do komponowania benzyn). Za dwa lata otwarto nowe urządzenie do produkcji wodoru, a w roku 2013 – nowe urządzenie do degazacji i granulacji siarki.

W 2012 roku w możejskiej rafinerii dokonano największego w historii spółki remontu.

W 2013 roku zakład poniósł straty w wysokości 94 mln dolarów amerykańskich, w roku następnym wyrosły one do 119 mln dolarów.

Według doniesień medialnych, koncern „PKN Orlen” analizował, co zrobić z notującą najwyższe straty spółką koncernu – „Orlen Lietuva”. Gdyby nie wsparcie ze strony koncernu, możejska rafineria miałaby trudności z funkcjonowaniem. Dla spółki poszukiwano inwestora. W tamtym czasie pojawiły się nawet pogłoski, że potencjalnym jej nabywcą może być jedna z kazachskich firm, która o nabycie rafinerii w Możejkach zabiegała już w 2006 roku. Ale biuro prasowe płockiego koncernu zdementowało te spekulacje twierdząc, że Orlen nie prowadzi negocjacji w sprawie sprzedaży rafinerii w Możejkach. Prowadzi zaś rozmowy z Litwinami i analizuje przyszłość swojej litewskiej spółki.

Wreszcie powody do radości
Po latach strat rafineria w Możejkach zaczęła przynosić zyski. Przede wszystkim dzięki zaangażowaniu w poprawę efektywności operacyjnej spółki oraz sprzyjającemu otoczeniu makro znacząco poprawiły się wyniki finansowe.

Po niekorzystnym 2014 roku spółka „Orlen Lietuva” w 2015 roku zarobiła 237 mln dolarów amerykańskich zysku netto, zaś zysk netto całej grupy kapitałowej „PKN Orlen” osiągnął wartość ok. 720 mln euro. Na tym tle wyniki rafinerii w Możejkach wyglądają bardzo optymistycznie.

Prezes płockiego koncernu Wojciech Jasiński, wybrany w grudniu 2015 roku, określił wynik „Orlen Lietuva” jako wspaniały. Władze Orlenu uznały, że w tej sytuacji ewentualna sprzedaż, zamknięcie czy tymczasowe wstrzymanie pracy zakładu w Możejkach raczej nie będzie rozważane. O ile oczywiście rafineria będzie mogła utrzymywać dodatnie wyniki finansowe.

Najlepszy rok od dekady
Rok 2015 był najlepszy dla możejskiego zakładu od 2006 roku, gdy polski koncern „PKN Orlen” przejął litewską rafinerię.

„Spółka akcyjna „Orlen Lietuva” osiągnęła dobre wyniki dzięki niezwykle sprzyjającym warunkom makroekonomicznym. Mimo wszystko powinniśmy uważnie analizować rynek i śledzić tendencje. Nasza działalność jest ciągle narażona na ryzyko, dlatego sytuacja może ulec pogorszeniu” – powiedział cytowany w komunikacie Ireneusz Fąfara, prezes zarządu „Orlen Lietuva”.

„Orlen Lietuva” wdrożył strategię pozwalającą całkowicie dostosować się do zmian na rynku. Dzięki niej zakład może maksymalnie zwiększyć moce produkcyjne w sprzyjających warunkach makroekonomicznych albo maksymalnie zmniejszać moce podczas niesprzyjającej sytuacji na rynku.

W poprzednim roku zakład w Możejkach przetworzył 8,486 mln ton ropy naftowej, czyli o 13 proc. więcej niż w 2014 roku. W 2015 roku rafineria pracowała średnio na 83 proc. mocy przerobowej.

Skuteczny eksport na Ukrainę
Polski koncern „PKN Orlen” nie sprzeda swej litewskiej spółki „Orlen Lietuva” – na początku 2016 roku potwierdził to także minister rozwoju Polski Mateusz Morawiecki. Według niego, spółka skutecznie eksportuje produkcję na Ukrainę, gdzie obecnie zajmuje już 10 proc. rynku. Minister zaznaczył, że należy rozważyć budowę rurociągu dostarczającego produkty rafinerii z Możejek do portu w Kłajpedzie. Dopóki nie ma rurociągu, cała eksportowana produkcja jest transportowana do Kłajpedy koleją. „Orlen Lietuva” eksportuje sporo produkcji przez Kłajpedę – stanowi to około 50-60 proc. przeładunków spółki „Klaipėdos nafta“.

Największy podatnik na Litwie
Od kilku lat rafineria „Orlen Lietuva” jest największym podatnikiem na Litwie. Z danych Państwowej Inspekcji Podatkowej wynika, że w 2015 spółka wpłaciła do skarbu państwa litewskiego 309,764 mln euro podatków. Popyt na paliwa w poprzednim roku znacznie się zwiększył, spółka osiągnęła doskonałe wskaźniki rentowności, ale podatków zapłaciła znacznie mniej, niż w 2014 roku (384,579 mln euro). Przez co dystans od innych płatników podatków znacznie się zmniejszył. Za Orlenem plasują się tacy giganci litewskiego rynku jak „Philip Morris Baltic” (w 2014 r. drugą na liście spółkę „Orlen Lietuva” wyprzedzał ponad dwukrotnie), „Okseta”, „Maxima LT”, „Sanitex”, „Statoil Fuel & Retail Lietuva”, „Mineraliniai Vandenys”.

Dobra wróżba na przyszłość
Należy podkreślić, że dobre wyniki w 2015 roku „Orlen Lietuva” osiągnął wbrew trudnościom z logistyką produktów. Od lat trwają spory paliwowego giganta z Litewskimi Kolejami Państwowymi „Lietuvos geležinkeliai”.

Przypominamy, że Komisja Europejska bada działalność Litewskich Kolei pod względem ograniczania konkurencji na rynku litewskim i łotewskim. Dotyczy to m.in. rozebrania blisko 20-kilometrowego odcinka torów pomiędzy Możejkami a Łotwą. Decyzja w tej sprawie może być ogłoszona już w tym roku, a ewentualna kara dla kolei sięgnąć nawet 50 milionów euro.

Eksperci prognozują, że porozumienie pomiędzy płockim koncernem a „Lietuvos geležinkeliai” jest możliwe. Tym bardziej że Rząd Litwy składa daleko idące deklaracje wsparcia. Wynika to z wypowiedzi premiera Litwy Algirdasa Butkevičiusa, który powiedział, że „Orlen Lietuva” jest strategicznym inwestorem na Litwie i kwestia rafinerii dla litewskiego rządu jest bardzo ważna. Według ekspertów, te deklaracje można dobrze przyjąć na przyszłość i rafineria „Orlen Lietuva” w Możejkach wyjdzie na prostą.