Rodzice zazwyczaj dobrze wiedzą o dokumentach podróży dziecka, których wymagają funkcjonariusze kontroli granicznej. Jednak praktyka adwokata prawa rodzinnego dowodzi, że rodzice prawie zupełnie nie wiedzą o innym zasadniczym dokumencie – zezwoleniu od pozostającego na Litwie rodzica lub zezwoleniu sądu, które konieczne jest dla rodzica udającego się z dzieckiem na stałe za granicę. Jeżeli nawet miejsce zamieszkania nieletniego dziecka określone zostało z wyjeżdżającym rodzicem. Bez posiadania takiego pozwolenia wyjeżdżający (-a) staje się naruszycielem (-ką) prawa – sytuacja taka określana jest jako nielegalny wywóz dziecka (porwanie dziecka).
Rodzice często mylnie rozumieją litewskie określenie „miejsca zamieszkania dziecka” z jednym z rodziców jako przyznane temu rodzicowi prawo do opieki nad dzieckiem. Mylne jest sądzenie, że określone decyzją sądu na korzyść jednego z rodziców miejsce zamieszkania dziecka jest niczym główna wygrana na loterii, kiedy można w sposób jednostronny decydować w kwestiach związanych z dzieckiem. Odwrotnie, nie należy zapominać, że określenie miejsca zamieszkania stwarza duże obowiązki zapewnienia prawa dziecka do obcowania z drugim z rodziców, uzgadniania związanych z dzieckiem decyzji z rodzicem, który razem nie mieszka.
Zarówno z powodu niewiedzy, jak też spontaniczne („aj, wyjedziemy i niczego mi nie zrobią”) takie zachowanie jest zupełnie bezsensowne, ponieważ jest dość wyraźnie określone, jaka byłaby decyzja sądu, gdyby pozostawiony rodzic podjął się działań prawnych. Zostaje bardzo mało przestrzeni do obrony prawnej i niewykluczone, że znajdzie się w sytuacji naruszyciela prawa. Pozostawiony na Litwie rodzic zgodnie z prawem UE i Konwencją Haską ma prawo do stosowania specjalnej procedury i żądania zwrotu nielegalnie wywiezionego dziecka z Litwy. W takim przypadku podejmowana jest decyzja odnośnie jak najszybszego zwrotu dziecka, a sama sprawa w trybie określenie (zmiany) miejsca zamieszkania dziecka, zezwolenia na wyjazd z dzieckiem na stałe za granicę lub określenia (zmiany) trybu obcowania rozpatrywana jest w sądach Litwy.
Z drugiej strony, należy wiedzieć również to, że jeżeli pozostawiony na Litwie rodzic niezwłocznie nie podejmie działań prawnych, związanych z wywiezieniem dziecka, a potem dopiero postanowi przedstawiać swoje żądania odnośnie określenia (zmiany) trybu obcowania z dzieckiem – znowuż zgodnie z regulaminem UE – będzie musiał się zwracać do sądu państwa według miejsca stałego zamieszkania dziecka, tzn. będzie musiał procesować się za granicą. Jak każdy ze sporów, szczególnie zaś gdy dochodzi do procesowania się w sądzie obcego państwa, pociąga za sobą znaczne straty czasu, energii i finansów. Już z samego tylko powodu udziału w procesie, nie mówiąc nawet o finale procesu i realizacji decyzji sądu za granicą. Dlatego w tym przypadku znacznie ważniejsze jest mówienie o prewencji i o tym, że tak skomplikowanych sytuacji można uniknąć lub przynajmniej je złagodzić. Mieszkający osobno i wychowujący nieletnie dzieci rodzice powinni znać sformułowane przez Litewski Sąd Najwyższy Przepisy i przestrzegać ich (szczególnie dotyczy to osób mających zamiar wyjechać z dzieckiem): artykuły 3.156 i 3.159 Kodeksu Cywilnego określają zasadnicze założenie, że prawa i obowiązki rodziców względem dzieci są jednakowe, za wychowanie i utrzymanie dzieci rodzice są odpowiedzialni wspólnie i jednakowo niezależnie od tego, czy dziecko przyszło na świat w związku małżeńskim rodziców, czy poza związkiem, czy po zerwaniu przez nich związku bądź uznaniu związku za nieważny lub w przypadku zamieszkania rodziców osobno. Przestrzeganie interesów dziecka i szacunek wobec zasady równości władzy rodzicielskiej w rozwiązywaniu najważniejszych kwestii dotyczących życia dziecka suponuje potrzebę otrzymania przez rodzica, z którym mieszka dziecko i który zamiesza wyjechać z dzieckiem na stałe, zgody mieszkającego oddzielnie rodzica. Niewydanie zgody przez mieszkającego osobno rodzica uniemożliwia wywiezienie dziecka za granicę na stałe, chyba że sąd uznałby takowe niewydanie zgody za podstawne pod względem prawnym (nie spełniające interesów dziecka). Obowiązek udowodnienia, że wywiezienie dziecka na stałe za granicę najlepiej spełnia interesy dziecka i że to w zasadzie nie narusza praw mieszkającego (-ej) oddzielnie ojca (matki) w takim wypadku spada na ojca lub matkę, który (-a) ubiega się o zmianę stałego miejsca zamieszkania dziecka. W sytuacji, gdy jeden z rodziców zamierza z nieletnim dzieckiem wyjechać na stałe za granicę, konieczne jest rozwiązanie kwestii udziału w wychowaniu dziecka pozostającego rodzica, tj. rodzice powinni uzgodnić tryb obcowania z dzieckiem pozostającego rodzica, w sytuacji, gdy dziecko będzie mieszkało za granicą. Należy podkreślić, że stworzenie osobno mieszkającemu rodzicowi możliwości do obcowania z dzieckiem jest obowiązkiem rodzica, z którym mieszka dziecko i nie ma on prawa stwarzać przeszkód innemu rodzicowi do obcowania z nieletnim dzieckiem. Pomyślmy o dzieciach i o ich prawie do bezpośredniego związku z obojgiem rodziców w sytuacji, gdy jedno z rodziców mieszka oddzielnie.
"Tygodnik Wileńszczyzny"
