Często nielegalni pracownicy sami na tym cierpią: nierzadko otrzymują zbyt niskie wynagrodzenie lub w ogóle go nie otrzymują. Co więcej, pracujący nielegalnie pracownicy mogą zostać zwolnieni bez żadnego wypowiedzenia i bez żadnych innych zabezpieczeń przewidzianych w Kodeksie Pracy.
Jednym z priorytetowych celów Państwowej Inspekcji Pracy jest walka z nielegalną pracą oraz jej przejawami i konsekwencjami. Państwowa Inspekcja Pracy wespół z innymi instytucjami kontrolującymi w kraju aktywnie organizuje i przeprowadza kontrole nielegalnej i niezadeklarowanej pracy, niezadeklarowanego samozatrudnienia, a także naruszeń trybu zatrudniania obcokrajowców oraz wymogów identyfikacji osoby pracującej legalnie.
W 2024 roku Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła 7 032 kontrole osób pracujących nielegalnie, tj. o 25 proc. więcej niż w roku 2023 i o 67 proc. więcej niż w roku 2022. W ubiegłym roku Państwowa Inspekcja Pracy wykryła 1 601 osób, które były zatrudnione nielegalnie lub prowadziły niezarejestrowaną działalność indywidualną, tj. o 17 proc. mniej niż w roku 2023 (1 940 osób).
Chociaż w 2024 roku liczba osób pracujących nielegalnie zmalała, wzrosła liczba cudzoziemców zatrudnionych bez zachowania trybu zatrudniania obcokrajowców. W porównaniu do danych z 2021 roku liczba cudzoziemców zatrudnionych w 2024 roku z naruszeniem trybu zatrudniania cudzoziemców wzrosła prawie 5-krotnie do 1 917 osób.
Po wejściu w życie w 2024 r. zmian w aktach prawnych, które przewidują obowiązek posiadania przez wszystkie osoby wykonujące roboty budowlane kodu identyfikacyjnego osoby pracującej legalnie oraz ustaleniu, że przypadki, gdy osoby fizyczne wykonujące roboty budowlane nie posiadają ważnego kodu identyfikacyjnego osoby pracującej legalnie lub dokumentów potwierdzających dane zaszyfrowane w kodzie identyfikacyjnym osoby pracującej legalnie, jeżeli nie można utworzyć kodu identyfikacyjnego osoby pracującej legalnie, są uznawane za nielegalną pracę w zakresie robót budowlanych, Państwowa Inspekcja Pracy największą część swoich zasobów ludzkich skierowała na kontrolę w sektorze budowlanym.
W 2024 roku Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła w sektorze budowlanym 3 411 kontroli nielegalnej pracy, co stanowi 49 proc. ogólnej liczby takich kontroli (7 032). Podczas tych kontroli 783 osoby zostały uznane za nielegalnie zatrudnione lub nie mające zaświadczenia o samozatrudnieniu, co stanowi 49 proc. ogólnej liczby osób uznanych za nielegalnie zatrudnione lub nie mające zaświadczenia o samozatrudnieniu.
Dlaczego praca nielegalna pozostaje problemem?
Nielegalna praca ma głównie podłoże ekonomiczne, ponieważ pracodawcy starają się obniżyć koszty, unikając płacenia podatków i składek na ubezpieczenie społeczne. Niektórzy pracownicy są po prostu nieświadomi swoich praw lub nie rozumieją znaczenia oficjalnego zatrudnienia. Ponadto pracownicy często boją się zgłaszać naruszenia.
