Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych pod kodem F17 uwzględnia zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane paleniem tytoniu. Uzależnienie od nikotyny bywa dwojakie – fizyczne i psychologiczne. Często palacze odczuwają oba, może się jednak przejawić tylko jedno z nich – częściej psychologiczne.
Nikotyna działa jak lekki stymulator i lekki narkotyk, dlatego też szybko pojawia się uzależnienie. W ciągu pierwszych 5 sekund po wciągnięciu dymu trafia ona bezpośrednio do mózgu i każe mu wydzielać substancję chemiczną, która zmusza palić coraz więcej.
Często ludzie chwytają za papieros próbując pokonać niepokój, stres, którego doznają w pracy lub rodzinie. W ten sposób fundują sobie odrobinę zadowolenia z życia, dnia dzisiejszego, pozwalają na chwilę relaksu. Świadczy to o uzależnieniu psychologicznym – sposobie uspokojenia siebie. W odróżnieniu od uzależnień od narkotyków czy alkoholu palacze mogą liczyć na o wiele mniejsze poparcie czy pomoc ze strony społeczeństwa i władz, chociaż od dawna wiadomo, że psychologiczne uzależnienie od papierosów jest nie mniejsze niż od większości innych substancji narkotykowych (w tym – alkoholu).
Rzucenie palenia jest bardzo trudne, ale możliwe...
W literaturze opisano mnóstwo różnych metod i sposobów rzucenia palenia. Jedni radzą uczynić to w sposób drastyczny i zupełnie wyrzec się tytoniu, inni z kolei, uwzględniając fizyczne objawy abstynencji tytoniowej i stopień ich natężenia proponują czynić to stopniowo, zmniejszając liczbę wypalonych w ciągu dnia papierosów, wybierając określony czas do zapalenia papierosa itp. Eksperci są zgodni co do tego, że w czasie rzucania palenia lepiej stosować kilka metodyk niż jedną. Nie bójcie się użyć różnych „rodzajów broni" przeciwko znienawidzonemu nałogowi, nie zapominajcie jednak, że oprócz broni potrzebna będzie również silna wola. Bez niej – ani rusz. Sprawa najważniejsza – nie chwytać się którejkolwiek z metodyk pod wpływem emocji. Zawsze trzeba przygotować plan, w którym zaznaczamy, kiedy zamierzamy rzucić palenie, co będziemy robili z zaoszczędzonymi pieniędzmi, jak będziemy unikali sytuacji, które kojarzą nam się z paleniem (np. prywatki, spotkania). Koniecznie powinniśmy poinformować o naszym zamiarze osoby bliskie – pomoże to nam skupić się i zachęci do dążenia do celu.
Powinniśmy wymienić najważniejsze powody, dla których warto zrezygnować z palenia. Należy myśleć nie tylko o zdrowiu. Na przykład:
- ile pieniędzy zaoszczędzę, jeżeli nie będę kupował papierosów;
- ile będę miał wolnego czasu, ponieważ nie trzeba będzie robić przerw na wypalenie papierosa, zakup nowej paczki;
- będę mógł głębiej oddychać i nie będę kaszlał tak często;
- będę lepszym przykładem dla swoich dzieci;
- moi rodzice, żona, mąż, dzieci, współpracownicy będą ze mnie dumni.
Zapiszcie te powody i połóżcie w miejscach, w których częściej będziecie mogli je widzieć – w torebce, przy paczce papierosów, w samochodzie, kuchni itp. Najważniejsza jest Twoja determinacja, by rzucić nałóg. A już potem można myśleć o sposobach czy środkach, które pomogą rzucić palenie.
Na półkach księgarń, w Internecie można znaleźć niejedną książkę, okładka której obiecuje, że pomoże Ci rzucić palenie. Najpopularniejsza na rynku – „Łatwy sposób na rzucenie palenia" Allena Carra (Allenas Carras „Lengvas būdas mesti rūkyti"). Została przetłumaczona na dziesięć języków, sprzedano jej dziesiątki milionów egzemplarzy. Książkę chwalą znani sportowcy i gwiazdy Hollywoodu, zaś życiem bez papierosa cieszą się miliony ludzi. „Najważniejsze – pokonać strach rzucenia palenia" – mówi specjalista kliniki „łatwego palenia" Robin Hayley. „Palacze boją się rzucać palenie, ponieważ sądzą, że czekają ich okropne męki. Tak jednak nie jest. Wszyscy, którzy rzucili, doskonale to wiedzą".
Znane są naturalne środki, rośliny lecznicze, które mogą pomóc wyzbyć się uzależnienia od nikotyny lub pokonać poboczne objawy powstające po rzuceniu palenia. Są to: waleriana, serdecznik, lobelia. Wyprodukowane z nich preparaty pomagają pokonać niepokój, strach, stres, depresję.
Na rynku można znaleźć wiele preparatów zastępujących papierosy, które pomagają zmniejszyć dawkę nikotyny lub które nie są szkodliwe dla organizmu, a zaspokajają psychologiczne zapotrzebowanie „na palenie". Są to papierosy elektroniczne, plastry i gumy nikotynowe, określone preparaty chemiczne, nie zawierające nikotyny, zmniejszające jednak uciążliwości abstynencji i potrzebę palenia.
W niektórych klinikach wykonywana jest akupunktura. Jest to wywodząca się ze starożytnych Chin technika leczenia, skuteczna w przypadku osób, mających wewnętrzną chęć rzucenia palenia.
W niektórych przypadkach stosowana jest hipnoza. Jest mnóstwo różnych książek, płyt kompaktowych na temat autohipnozy itd. Człowiek, który samodzielnie zajmuje się hipnozą, tak naprawdę działa tylko na świadomość, podczas gdy nie jest mu dostępny ogromny potencjał podświadomości. Potencjał ten najlepiej uwolnić potrafi jedynie doświadczony profesjonalista. Hipnoza może pomóc rzucić palenie, jednak żadne badania nie dowiodły, że jest to skuteczny sposób na pozbycie się tego nałogu. Oprócz tego, jest to dość kosztowne.
Specjaliści od zdrowia psychicznego do leczenia uzależnienia od tytoniu stosują terapię zachowania kognitywistycznego. W trakcie procesu leczenia pacjent ściśle współpracuje z psychologiem – stara się wyjaśnić prawdziwe przyczyny palenia. W tym samym czasie korygowane jest zachowanie, likwidowane jest samo sedno nałogu palenia, przyzwyczajenia do palenia o dowolnej porze, w dowolnym miejscu i sytuacji.
Osobom, które rzuciły palić, ich życie może zacząć wydawać się szare i nieciekawe. W czasie terapii taki pogląd znika. Psycholog pomaga bowiem byłemu palaczowi podzielić brzemię rzucenia palenia na setki mniejszych problemów, z którym jest znacznie łatwiej się uporać niż z jednym ogromnym. Terapia zachowania kognitywistycznego podwaja szanse rzucenia palenia.
Jeżeli ujawniają się objawy abstynencji, utrudniające i zmniejszające determinację człowieka do rzucenia palenia, lekarz psychiatra pomoże dobrać odpowiednie leczenie farmakologiczne w celu zmniejszenia i skorygowania objawów.
Tak więc, na samym początku po podjęciu decyzji o rzuceniu nałogu bardzo ważna jest świadoma determinacja i silna motywacja samego człowieka, by rzucić palenie. Następnie zaś pozostaje wybrać najodpowiedniejszy dla siebie sposób wyzbycia się uzależnienia od tytoniu.
Loreta Vitkutė-Maigienė, kierowniczka Centrum Zdrowia Psychicznego Centralnej Przychodni Rejonu Wileńskiego
"Tygodnik Wileńszczyzny"