Wskazane wyżej zagadnienia nie powinny oczywiście być przedmiotem rokowań za pośrednictwem mediów, gdyż temu celowi służą spotkania dwustronne, najbardziej jednak istotne jest to, że „zmiana ustawy o IPN” czy „odwołanie zakazu wjazdu dla przedstawicieli ukraińskich instytucji” nie wchodzą w żaden sposób do przedmiotu spraw regulowanych umową z 21 marca 1994 r. między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy o ochronie miejsc pamięci i spoczynku ofiar wojny i represji politycznych, co zgodnie z wcześniejszą decyzją Prezydentów obu krajów, było przedmiotem spotkania w Warszawie. Do zakresu tych spraw niewątpliwie zaś należą kwestie ochrony miejsc pamięci i spoczynku – polskich na Ukrainie i ukraińskich w Polsce. Strona polska konsekwentnie proponowała zatem i nadal proponuje, by sprawy te były rozpatrywane w ramach dialogu prowadzonego na forum polsko-ukraińskiej komisji utworzonej na szczeblu właściwym dla rangi tych spraw.

Komisja powinna zająć się także kwestią upamiętnień, w tym zwłaszcza tych, których status prawny jest kwestionowany. Strona polska deklarowała i deklaruje wolę podjęcia pełnej inwentaryzacji ukraińskich upamiętnień w Polsce, co sprzyjać będzie ich ochronie systemowej. Analogicznie, należy uruchomić proces inwentaryzacji polskich upamiętnień na Ukrainie.

Jednocześnie niepokoi fakt, że strona ukraińska uzależnia odblokowanie polskich prac poszukiwawczych i ekshumacji na Ukrainie od odbudowy/renowacji ukraińskich upamiętnień w Polsce. Zagadnienia te winny być rozpatrywane w zupełnie odrębnych kontekstach z podkreśleniem, że dla strony polskiej celem poszukiwań i ekshumacji jest przede wszystkim dążenie do zapewnienia godnego pochówku i miejsca spoczynku ofiarom konfliktów i represji. Pomimo że strona ukraińska nie wyraża obecnie zainteresowania prowadzeniem poszukiwań i ekshumacji w Polsce – również w miejscach, w których znajdują się upamiętnienia o kwestionowanym statusie prawnym, ponawiamy zaproszenie do uruchomienia współpracy w tym zakresie.

Rząd polski gwarantuje, że każda ofiara działań wojennych i represji może liczyć w Polsce na godny pochówek, a także takie upamiętnienie w miejscu pochówku, jakie strony uzgodnią w toku rozmów dwustronnych. Należy zatem podkreślić jeszcze raz pełną gotowość do współpracy Polski z Ukrainą w dziedzinie ekshumacji.

Kwestia upamiętnień jest ważna – potwierdzamy, wielokrotnie wyrażaną gotowość do dyskusji o ukraińskich upamiętnieniach w Polsce i polskich na Ukrainie – łącznie z dyskusją o ich statusie prawnym – nie ma jednak żadnych przesłanek praktycznych i formalnych dla wiązania tych spraw z kwestią poszukiwań i ekshumacji. Odszukajmy i pochowajmy najpierw godnie wszystkie ofiary wojny i represji politycznych – co do tego wszyscy powinniśmy się zgodzić. A następnie przejdźmy do spraw znacznie trudniejszych, do dyskusji na temat statusu i sposobu upamiętnień symbolicznych. Przyczyną kryzysu w relacjach wzajemnych jest uzależnianie przez stronę ukraińską współpracy w sprawach oczywistych od porozumienia w znacznie trudniejszych kwestiach symbolicznych.

Zaznaczyć przy tym należy, że Minister KiDN potępia wszelkie akty wandalizmu – także jeżeli dotyczą ukraińskich upamiętnień.

Na podst. mkidn.gov.pl