Na początku spotkania niżej podpisany pracownik bibliotek przedstawił dr. Audriusa Skaistysa jako autora 4 artykułów naukowych. Od roku 1990 jest on członkiem odrodzonego Litewskiego Związku Strzeleckiego, w 1991 r. bronił parlamentu litewskiego. W okresie odrodzenia nie ominęło go żadne ważne wydarzenie organizowane przez Litewską Ligę Wolności i litewski Sąjūdis, cała rodzina Skaistysów stała na Szlaku Bałtyckim 34 lata temu. Za zasługi dla Litwy jest wielokrotnie odznaczany medalami i innymi odznaczeniami państwowymi.
O tym, jak Litwie udało się jako pierwszemu z państw bałtyckich pozbyć się armii okupacyjnej, opowiedział dr Audrius Skaistys podkreślając, że wycofanie wojsk rosyjskich z Litwy stało się jednym z największych sprawdzianów i osiągnięć młodego państwa.
Mówca przypomniał słuchaczom, jak pod wpływem silnej presji politycznej Związek Radziecki 10 października 1939 r zmusił Litwę do podpisania traktatu litewsko-radzieckiego, w którym Litwa zgodziła się na stacjonowanie na swoim terytorium 20 tys. żołnierzy radzieckich. W zamian rząd radziecki przekazał Litwie zdobyte niecały miesiąc wcześniej Wilno wraz z częścią Wileńszczyzny. Na mocy tego traktatu, poza walkami narodu litewskiego o niepodległość z bolszewicką Rosją, na Litwę po raz pierwszy wprowadzono wojska radzieckie. 14 czerwca w 1940 r. Związek Radziecki oskarżył Litwę o nieprzestrzeganie traktatu i zażądał wpuszczenia na Litwę jeszcze większej liczby jednostek wojskowych. Tak rozpoczęła się pierwsza okupacja sowiecka. W czerwcu 1941 r. wybuchła wojna między ZSRR a Niemcami. Wojska radzieckie zostały zmuszone do opuszczenia Litwy, jednak w lipcu 1944 r., wypierając Niemców na zachód, ponownie zajęły Litwę. W czasie okupacji sowieckiej zamordowano lub wywieziono ponad 300 000 osób, mieszkańców Litwy.
11 marca 1990 r. Litwa ogłosiła przywrócenie niepodległości 11 marca 1990 r. i jedną z pierwszych poruszonych kwestii było wycofanie wojsk okupacyjnych z Litwy. W dniu 1 stycznia 1992 r. według niektórych danych na Litwie przebywało wówczas 34,6 tys. żołnierzy. Radzieckie jednostki wojskowe na Litwie rozmieszczone były we wszystkich największych miastach.
Mówiąc o wydarzeniach, które są już nieco odległe w historii, często ulegamy pokusie trzymania się tylko jednej daty. Jednak proces, który doprowadził do wycofania ostatnich żołnierzy i militarnego wyzwolenia Litwy, rozpoczął się znacznie wcześniej. Negocjacje w sprawie wycofania rosyjskich jednostek wojskowych rozpoczęły się latem 1990 r., ale pierwsze oficjalne spotkanie delegacji negocjacyjnej Litwy i Rosji odbyło się dopiero półtora roku później – 29 stycznia 1992 r. Rozpoczęte przez Litwę negocjacje z władzami sowieckimi nie spotkały się z przychylnym odzewem. Sowieci nie zamierzali jeszcze uznawać państwowości Litwy i dążenia narodu litewskiego do życia we własnym niepodległym państwie. W styczniu 1991 r. władze sowieckie próbowały siłowo stłumić niepodległość Litwy. Na szczęście, gdy naród litewski wykazywał wolę obywatelską i determinację w walce do końca o wolność, plany okupantów zostały pokrzyżowane.
Po upadku Związku Radzieckiego i przejęciu przez Rosję jurysdykcji nad armią radziecką stacjonującą na terytorium Litwy, negocjacje zostały wznowione. 8 września 1992 r. przewodniczący Sejmu litewskiego Vytautas Landsbergis i prezydent Rosji Borys Jelcyn podpisali w Moskwie ostateczne porozumienie, w ktorym ustalono harmonogram wyprowadzenia wojsk rosyjskich z Litwy. Wycofanie się wojsk okupacyjnych przebiegało w czterech etapach i nie odbywało się gładko. Strona rosyjska, próbując wynegocjować różne ustępstwa nie do przyjęcia dla strony litewskiej, wielokrotnie zapowiadała wstrzymanie wycofywania armii. Rząd Republiki Litewskiej zajął zdecydowane stanowisko. Rządowi Litwy udało się rozwiązać wszystkie problemy powstałe podczas wycofywania się armii rosyjskiej w drodze negocjacji, wykorzystując różne kanały polityczne. Wreszcie 31 sierpnia 1993 r., zgodnie z zatwierdzonym harmonogramem wycofywania, zakończono wycofywanie wojsk rosyjskich z terytorium Litwy.
Litwa stała się pierwszym krajem bałtyckim opuszczonym przez obcą armię. Uznano to za wielkie zwycięstwo polityków młodego państwa. Wycofanie się armii rosyjskiej było także jednym z największych osiągnięć odradzającej się dyplomacji litewskiej
Organizator imprezy serdecznie podziękował gościowi za wspaniały wykład, który dał nam możliwość głębszego zagłębienia się w wydarzenia z przeszłości naszego kraju i zrozumienie ich znaczenia dla dalszej drogi naszego państwa. Od 30 lat jesteśmy wolni, bez obcej armii. Żyjemy na niepodległej, wolnej Litwie, jesteśmy w Unii Europejskiej, jesteśmy w organizacji NATO. Życzył też wszystkim zebranym sukcesów i wielu kolejnych tak ciekawych i inspirujących chwil!
Rozmowy były kontynuowane przy filiżance kawy i smakowaniu ciasta i pierożków.
Edward Mackiewicz,
bibliotekarz
Komentarze
Kanał RSS z komentarzami do tego postu.