Litewskim czytelnikom Kraszewski jest bardziej znany jako pisarz, mniej - jako historyk.
We wrześniu 1829 roku Kraszewski podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wileńskiego, wkrótce przeniósł się na literaturę.
Brał aktywny udział w życiu studenckim, także w gronie spiskowców. 3 grudnia 1830 roku wraz z grupą młodzieży został aresztowany. Pobyt w więzieniu (potem w szpitalu więziennym) trwał do marca 1832 roku. Kraszewski otrzymał nakaz osiedlenia się w Wilnie z dozorem policyjnym, ale tylko do końca 1832 roku. W okresie pobytu w Wilnie prowadził historyczne badania źródłowe, co po latach zaowocowało m.in. czterotomową historią tego miasta („Wilno od początków jego do roku 1750".
Józef Ignacy Kraszewski patronuje polskiemu Gimnazjum im. Józefa Ignacego Kraszewskiego, które mieści się w wileńskiej dzielnicy Nowa Wilejka.
