Melioracja. Na prace z zakresu utrzymania i remontu budowli melioracyjnych wykorzystano 387 142 euro, w tym – ponad 204 tys. euro z budżetu samorządu:
1. przeprowadzono prace z zakresu utrzymania i remontu 109,745 km rowów melioracyjnych i rzek uregulowanych;
2. wyremontowano 0,912 km kolektorów głównych;
3. wykonano prace z zakresu usuwania skutków 4 awarii;
4. odbyła się eksploatacja stacji wodnej w Pikieliszkach, osuszającej terytorium o powierzchni 155 ha;
5. przeprowadzono prace z zakresu utrzymania 6 tam wodnych (diagram "Wykorzystanie środków na prace melioracyjne w l. 2021/2022 - w załącznikach poniżej).
Dzięki realizowanej przez samorząd polityki zmniejszania powierzchni gruntów porzuconych – ustanowieniu na porzucone grunty rolne podatku w wysokości 3 proc. podlegającej opodatkowaniu wartości ziemi – powierzchnie porzuconych gruntów, za które naliczany jest ten podatek, co roku maleją.
W 2021 roku, w porównaniu z rokiem 2013, gdy zaczęto stosować wyższą stawkę podatku gruntowego, porzucone przez mieszkańców powierzchnie ziemi zmniejszyły się o 83 proc. – do 1 564 ha, porzucone przez osoby prawne powierzchnie ziemi zmniejszyły się o 67 proc. – do 131 ha.
W 2021 roku, w porównaniu z rokiem 2020, porzucone przez mieszkańców powierzchnie zmniejszyły się o 437 ha, porzucone przez osoby prawne – o 6 ha.
W 2021 roku, w porównaniu z rokiem 2020, naliczony dla mieszkańców podatek za porzucone przez nich grunty rolne zmniejszył się z 199 tys. euro do 94 tys. euro, naliczony dla osób prawnych – z 12 193 euro do 11 294 euro.
XIII. Kultura, sport, turystyka
Wielonarodowa kultura rejonu wileńskiego stanowi nie tylko ogromną wartość rejonu, świadczy również o różnorodności kulturowej Litwy. W wielonarodowej wspólnocie Wileńszczyzny niezwykle ważna jest wzajemna tolerancja jej członków. Działalność artystyczna jest potężnym instrumentem w kształtowaniu kompetencji międzykulturowych. Poprzez udział w niej, a szczególnie – w działalności tradycyjnych zespołów, dzieci i młodzież rejonu wileńskiego stają się nie tylko konsumentami kultury etnicznej, ale również jej twórcami. W 2021 roku z budżetu samorządu przeznaczyliśmy placówkom kulturalnym 4 mln 377 tys. euro, w tym roku zaplanowano przeznaczyć na ten cel – 6 mln 86 tys. euro i dodatkowo 43 tys. euro – na projekty inwestycyjne. Samorząd stale przyczynia się do zwiększania wynagrodzeń dla pracowników kultury.
Rozwój infrastruktury obiektów kultury. W 2021 roku kontynuowaliśmy warte prawie 3 mln euro prace z zakresu modernizacji budynku Wielofunkcyjnego Centrum Kultury w Niemenczynie. Pozostało tylko wyremontować dużą salę koncertową. Ma być odnowiona w 2022 roku.
W 2021 r. zakończyliśmy prace z zakresu kompleksowej renowacji obiektu dziedzictwa kulturowego – mieszczącej się w dworze w Glinciszkach filii Wielofunkcyjnego Centrum Kultury w Niemenczynie. Uporządkowano otoczenie pałacu, w którym mieści się filia, odnowiony pałac dostosowano do potrzeb edukacyjnych, kulturalnych, społecznych i innych z zachowaniem i uwypukleniem wartościowych cech tego obiektu dziedzictwa kulturowego. Duma Glinciszek – dawny dwór Jeleńskich – jest intenswynie renowowany i przywracany do życia w ramach realizacji projektu „Odnowa dworu w Glinciszkach i dostosowanie go do świadczenia usług kulturalnych oraz innych potrzeb lokalnej wspólnoty“. Z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego samorząd zainicjował renowację i uporządkowanie terytorium dworu oraz pałacu w Glinciszkach. Prace zostały prawie wykonane (wyremontowano budynek i otaczający go park, wymieniono okna, wyposażono pomieszczenia, urządzono klimatyzację, ogrzewanie podłogowe, instalacje elektryczne, wzmocniono dekoracje na fasadzie budynku, wyremontowano dach, nabyto meble i niezbędny sprzęt). W uporządkowanym obiekcie mają się odbywać imprezy kulturalne, wycieczki, skierowane nie tylko do mieszkańców Litwy, ale również do gości z innych krajów. Wycieczki będą się odbywały w językach litewskim, polskim, angielskim i rosyjskim. Planuje się, że działalność w odnowionym pałacu można będzie rozpocząć w II półroczu 2022 roku. Na odnowienie pałacu przyznanych zostanie około 2,9 mln euro. Ponad połowę kwoty – 1,5 mln euro – przeznaczył samorząd.
W ramach realizacji projektu „Modernizacja infrastruktury Szkoły Sztuk Pięknych w Rudominie“ zrekonstruowano nieużytkowany budynek bursy – urządzono w nim inkubator sztuki i dostosowując do działalności Szkoły Sztuk Pięknych w Rudominie i biblioteki. Organizowane będzie tu jakościowe kształcenie artystyczne, realizowana różnego rodzaju działalność artystyczna, planuje się przyjęcie większej liczby uczniów, stworzone zostaną możliwości do organizowania dodatkowo zajęć tanecznych. Wartość projektu – około 4,4 mln euro, z czego prawie 3,5 mln euro przeznaczył samorząd. Projekt ma zostać zrealizowany w II półroczu 2022 roku.
W oparciu o przeprowadzone oględziny budynku Filii w Korwiu Wielofunkcyjnego Centrum Kultury w Niemenczynie, ocenę stanu technicznego konstrukcji oraz wnioski eksperckie ustalono, że części konstrukcji budynku są w stanie awaryjnym. W 2021 roku w trybie pilnym sporządzono projekt techniczny remontu kapitalnego konstrukcji, ogólną ekspertyzę projektu i rozpoczęto ich remont kapitalny. Prace remontowe mają zostać ukończone w 2022 roku.
Wielofunkcyjne centra kultury rejonu wileńskiego mieszczą się w Niemenczynie i Rudominie. Każde centrum administruje po 14 filii na terytorium rejonu.
W 2021 r. zorganizowano 803 imprezy (w 2020 r. – 597) (diagram dot. liczby imprez - w załącznikach poniżej).
Tradycyjne Święto Plonów. Wileńszczyzna słynie na świecie ze swojej gościnności, a jednym z jej symboli jest szczególnie popularne tradycyjne Święto Plonów w Pikieliszkach oraz lokalne święta plonów w gminach. W 2021 roku z powodu prac porządkowych w parku przy dworze w Pikieliszkach we wrześniu tradycyjne Święto Plonów Rejonu Wileńskiego zorganizowano w 11 gminach rejonu.
Jubileusze zespołów artystycznych. Jubileusz 40-lecia obchodził Reprezentacyjny Zespół Pieśni i Tańca „Wileńszczyzna“, jubileusz 30-lecia – Kapela Świętojańska, 5-lecie działalności natomiast zespół wokalny „Inventum“.
IX Pielgrzymka Rejonu Wileńskiego Śladami Księdza Prałata Józefa Obrembskiego. Kontynuując wieloletnią tradycję w dniach 5-6 czerwca 2021 roku Samorząd Rejonu Wileńskiego po raz dziewiąty zorganizował pielgrzymkę pamięci księdza prałata Józefa Obrembskiego. Z powodu sytuacji epidemicznej w kraju liczba pielgrzymów była ograniczona, a pielgrzymka przybrała nieco inną formę – podróż od Turgiel do Mejszagoły pątnicy odbyli na piechotę i rowerami. Pielgrzymi uczcili 115. rocznicę urodzin i 10. rocznicę śmierci księdza prałata.
Biblioteki. Nowa rzeczywistość – nowe formy. Takie było wyzwanie 2021 roku. Wraz ze zmianą rzeczywistości – szczególnie w okresie pandemii – w sposób nieunikniony zmieniał się również charakter pracy bibliotekarzy. Znaczna część usług przeniosła się do przestrzeni wirtualnej, a pracownikom bibliotek przyszło w sposób szybki i giętki reagować na nowe wyzwania. W warunkach nowej rzeczywistości biblioteki przyczyniły się do zapewnienia jakościowego procesu nauczania, poprawy jakości spędzanego w czasie kwarantanny czasu w domu poprzez oferowanie bogatej treści cyfrowej, elektronicznych baz danych i zdalnych szkoleń.
Pracownicy bibliotek proponowali swoim czytelnikom aktualną i ciekawą ofertę: zorganizowali 252 imprezy, 122 wystawy, w tym 15 wirtualnych.
W 2021 roku księgozbiór bibliotek popełniło 16 024 egzemplarzy książek.
W latach 2019-2021 Centralna Biblioteka Samorządu Rejonu Wileńskiego uczestniczyła w projekcie „Prisijungusi Lietuva“. Celem projektu jest wspieranie mieszkańców w skutecznym, bezpiecznym i odpowiedzialnym korzystaniu z technologii informacyjnych, internetu i możliwości, które one dają. W 2019 r. w projekcie udział wzięło 980 uczestników, w 2020 r. – 1 500, a 2021 r. – aż 4 000. Centralna Biblioteka Samorządu Rejonu Wileńskiego jest w dziesiątce bibliotek szkolących najwięcej osób z zakresu technologii cyfrowych w kraju.
Rok 2021 – Rokiem Historii i Kultury Tatarów Litewskich. Centralna Biblioteka Samorządu Rejonu Wileńskiego wespół z imamem Litewskiego Centrum Duchowego Muzułmanów Sunnitów i we współpracy z różnymi organizacjami zaprezentowała cechy szczególne pisma tatarskiego. Partner projektu – Biblioteka Publiczna Okręgu Wileńskiego im. Adama Mickiewicza zdigitalizowała unikalny „Praktyczny podręcznik początkowego czytania po arabsku“ z roku 1937. W oparciu o ten podręcznik ukazało się nowe jego wydanie z komentarzami i uzupełnieniami w języku litewskim. W ramach projektu wydano również alfabet języka arabskiego. Zarówno z alfabetu, jak też z uzupełnionego wydania podręcznika w Centralnej Bibliotece Samorzadu Rejonu Wileńskiego i jej filiach mogą korzystać wszyscy zainteresowani kulturą tatarską oraz chętni bliższego zapoznania się z unikalnym pismem. Wydania te wykorzystywano w zajęciach edukacyjnych, których uczestnicy w sposób praktyczny wypróbowali pismo arabskie. Zajęcia edukacyjne odbywały się w Centralnej Bibliotece Samorządu Rejonu Wileńskiego, w Domu Wspólnoty Tatarskiej Wsi Sorok Tatary, podczas zorganizowanego przez Bibliotekę Publiczną Okręgu Wileńskiego im. A. Mickiewicza „Festiwalu czytania”, jak również – w Wileńskim Centrum Szkoleniowym Agroekologii. Podczas edukacji omam zapoznawał wszystkich z alfabetem arabskim, opowiadał o historii tego pisma, o swoim zawodzie, tradycjach i zwyczajach tatarskich. Projekt częściowo sfinansował Samorząd Rejonu Wileńskiego.
Rocznica Konstytucji 3 Maja. Centralna Biblioteka Samorządu Rejonu Wileńskiego zrealizowała również projekt „Rok 2021. Obchody rocznicy Kostytucji 3 Maja”. Jego celem było upamiętnienie 230. rocznicy Konstytucji 3 Maja – pierwszej pisanej konstytucji w Europie i drugiej na świecie (po Stanach Zjednoczonych Ameryki) oraz Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów. Te oba dokumenty są częścią wspólnego historycznego dziedzictwa Litwy i Polski, umacniają pamięć historyczną naszych narodów. Z tej okazji Centralna Biblioteka Samorządu Rejonu Wileńskiego zorganizowała kilka konkursów oraz wystawę literacką.
Muzea. W rejonie wileńskiem działają dwa muzea – Muzeum Władysława Syrokomli w Borejkowszczyźnie oraz Muzeum Etnograficzne Wileńszczyzny, które z kolei ma 6 fili: filię w Sużanach, filię w Glinciszkach, Izbę Palm w Ciechanowiszkach, Muzeum Księdza Prałata Józefa Obrembskiego w Mejszagole, Centrum Rzemiosła Tradycyjnego w dworze Houvaltów w Mejszagole oraz Muzeum Szkolnictwa na Wileńszczyźnie w Orzełówce.
W 2021 r. Muzeum Etnograficzne Wileńszczyzny i jego filie odwiedziło 2 083 zwiedzających, Muzeum Władysława Syrokomli – 2 310 zwiedzających. Zmniejszone z powodu pandemii potoki zwiedzających muzea w sposób fizyczny rekompensowane były aktywną działalnością w przestrzeni internetowej.
W Centrum Rzemiosła Tradycyjnego w Mejszagole oraz w Izbie Palm w Ciechanowiszkach organizowane są zajęcia edukacyjne z zakresu wicia palm, w trakcie których każdy chętny przy pomocy palmiarki wije palmę. W 2021 roku odbyła się wystawa-konkurs „Najpiękniejsza tradycyjna palma“, w której udział wzięło ponad 50 uczestników – uczniów, młodzieży i osób dorosłych.
W 2021 roku w gestię Samorządu Rejonu Wileńskiego przekazany został obiekt Geograficznego Centrum Europy, który stał się filią Muzeum Władysława Syrokomli w Borejkowszyźnie.
Turystyka. W ramach realizacji międzynarodowego projektu „Odkryjmy korzenie regionów na nowo“ na podstawie realizowanego przez Litwę, Łotwę i Białoruś Programu Współpracy Transgranicznej na lata 2014-2020 „Promocja kultury lokalnej i zachowanie dziedzictwa historycznego” przygotowano działania skierowane na rozwój turystyki i kultury:
- wespół z partnerami projektu z Litwy, Łotwy i Białorusi opracowano międzynarodowe trasy, których celem jest popularyzacja niematerialnego dziedzictwa kulturowego i rozpoznawalności historii lokalnej. Rejon wileński reprezentuje 14 obiektów. Trasy opracowano w językach litewskim, rosyjskim, łotewskim, angielskim i białoruskim;
- Samorząd Rejonu Wileńskiego wespół z partnerem – Muzeum Krajoznawczym w Rakiszkach (Rokiškis) zorganizował podróż poznawczą dla dziennikarzy i świadczycieli usług turystycznych, poświęconą prezentacji niematerialnego dziedzictwa kulturowego i rozpoznawalności historii lokalnej. Uczestnicy podpróży odwiedzili w rejonie wileńskim wspólnotę tatarską we wsi Sorok Tatary, punkt geodezyjny Struwego, Muzeum Władysława Syrokomli w Borejkowszczyźnie, Centrum Rzemiosła Tradycyjnego w Mejszagole, młyn dworu w Lubowie, Muzeum Księdza Prałata Józefa Obrembskiego praz grodzisko w Mejszagole;
- w ramach promocji miejsc pielgrzymkowych w rejonie wileńskim nakręcono film o wyjątkowych miejscach sakralnych: kościele pw. bł. ks. Michała Sopoćki w Czarnym Borze, kaplicy św. Ignacego w Pryciunach, Muzeum Księdza Prałata Józefa Obrembskiego. Film ukazał się w litewskiej, polskiej, rosyjskiej i angielskiej wersjach językowych;
- na portalu „We Love Lithuania“ oraz w sieciach społecznościowych promowano obiekty rejonu wileńskiego. O miejscach godnych zwiedzenia napisano 17 artykułów w języku litewskim i 3 artykuły w języku angielskim. Zrealizowane działania dotarły do 517 892 użytkowników;
- opracowano wirtualną mapę kultury i tradycji rejonu wileńskiego https://kulturairtradicijos.vrsa.lt/ . Podczas wirtualnej podróży – bez wychodzenia z domu – można poznawać historię i tradycje poszczególnych miejscowości rejonu, obiekty kulturalne oraz wybitne osobowości, a jeżeli zainteresują – również na żywo odwiedzić te obiekty. Mapa sporządzona została w językach litewskim, polskim, rosyjskim i angielskim;
- w marcu zaprezentowano unikalną wystawę mobilną o tradycyjnych symbolach świąt wiosennych – palmach wileńskich i piernikach kaziukowych. Zwiedzający wystawę dowiedzą się o przysłowiach, wróżbach, podaniach, związanych z tymi symbolami i ich pochodzeniem. Można się też zapoznać z rzemieślnikami, których zdolne i pracowite ręce tworzą cuda. To dzięki nim rzemiosła te przetrwały do naszych dni. W celu upowszechniania wiedzy o tradycjach wicia palm wileńskich i wypiekania pierników kaziukowych nakręcono filmy. Wystawa została przygotowana w językach litewskim, polskim i angielskim.
Międzynarodowe projekty. „Rozwój aktywnej turystyki, promującej dziedzictwo terenów przygranicznych“. Celem realizowanego wespół z gminą Korycin (Polska) projektu Interreg Lietuva-Polska jest urządzenie strefy aktywnego spędzania czasu wolnego zimą (Szkoła Sportowa Samorządu Rejonu Wileńskiego nabyła ratrak do przygotowania tras narciarskich), organizowanie szkoleń, dzielenie się dobrym doświadczeniem o aktywnej turystyce. Początek realizacji działań projektu – 1 marca 2021 roku. Wkład Samorządu Rejonu Wileńskiego w realizację projektu – ponad 330 ty. euro, wsparcie unijne – ponad 280 tys. euro. W 2021 r. podpisano umowy ws. nabycia sprzętu, odbywało się planowanie szkoleń. Szkolenia zaplanowano na 2022 roku.
„Odkryjmy korzenie regionów na nowo“. Projekt jest realizowany na podstawie realizowanego przez Litwę, Łotwę i Białoruś Programu Współpracy Transgranicznej na lata 2014-2020 „Promocja kultury lokalnej i zachowanie dziedzictwa historycznego” przygotowane działania skierowane na rozwój turystyki i kultury“ wespół z partnerami: Regionem Semigalii (LV), Wydziałem Edukacji, Sportu i Turystyki Komitetu Wykonawczego Połocka, (BY), Samorządem Miasta Nereta (LV), Samorządem Miasta Jekabpils (LV), Muzeum Regionu Rakiszeckiego (LT). W 2021 r. odbyło się otwarcie mobilnej wystawy palm i pierników, wydano materiał reklamowy, opracowano ostateczny wariant tras turystycznych oraz wirtualną mapę kultury (w językach litewskim, polskim, angielskim i rosyjskim), w marcu zorganizowano zdalnie szkolenia z zakresu wicia palm i ozdabiania pierników. Projekt został zrealizowany w IV kwartale 2021 roku. Wkład Samorządu Rejonu Wileńskiego – ponad 150 tys. euro, w tym 136 tys. euro – unijne finansowanie.
Sport. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska“ wespół z Polskim Komitetem Olimpijskim, uznając sport jako jeden z tych elementów, które najsilniej jednoczą Polonię, zorganizowały w 2021 roku po raz pierwszy konkurs „Za zasługi dla sportu polonijnego”, mający nagrodzić osoby i instytucje szczególnie zaangażowane w rozwój sportu polonijnego na świecie. Wśród laureatów znalazła się mieszcząca się w Niemenczynie Szkoła Sportowa Samorządu Rejonu Wileńskiego z dyrektorem Marianem Kaczanowskim na czele.
Szkoła Sportowa Samorządu Rejonu Wileńskiego została uhonorowana za osiągnięcia sportowe w kategorii „Instytucja działająca na rzecz sportu polonijnego“
W 2021 roku wychowankowie Szkoły Sportowej Samorządu Rejonu Wileńskiego uczestniczyli w 16 międzynarodowych i 86 republikańskich zawodach. W zmaganiach międzynarodowych wywalczyli 10 złotych, 12 srebrnych i 7 brązowych medali, natomiast na mistrzostwach Litwy i zawodach republikańskich zdobyli 48 złotych, 51 srebrnych i 44 brązowych medali.
W 2021 roku biathloniści i narciarze szkoły sportowej aktywnie uczestniczyli w letnich i zimowych mistrzostwach Litwy w biathlonie i narciarstwie, w zawodach o puchar, w mistrzostwach szkolnych, w których wywalczyli: w międzynarodowych zawodach – 5 złotych, 2 srebrne i 1 brązowy medal; w zawodach republikańskich – 35 złotych, 34 srebrne i 20 brązowych medali. Na zorganizowanych na Łotwie zawodach o puchar krajów bałtyckich w biathlonie wywalczono 5 złotych, 2 srebrne i 1 brązowy medal.
20 wychowanków szkoły sportowej są w reprezentacjach Litwy w różnych dziedzinach sportowych wśród dorosłych, młodzieży i młodzików.
W 2021 roku Samorząd Rejonu Wileńskiego zorganizował 22 imprezy sportowe (w 2020 r. – 15 imprez sportowych).
Samorząd wiele uwagi poświęca rozwojowi infrastruktury sportowej: w 2021 r. odnowiono boiska sportowe w Niemieżu, Mickunach, Miednikach, Mejszagole. W 2022 r. planowane jest powołanie Centrum Sportowego Rejonu Wileńskiego, które będzie kształciło sportowców wysokiej klasy, rozwój sportu masowego (organizowanie imprez sportowych) oraz administrowanie i utrzymanie obiektów sportowych.
(Cdn.)