Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym zostało zainicjowane wnioskiem Prezydenta RP z dnia 14 lutego 2018 r. wniesionym w trybie kontroli następczej.
We wniosku do Trybunału Konstytucyjnego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zakwestionował posłużenie się przez ustawodawcę terminem ukraińscy nacjonaliści w przepisie określającym zakres działalności IPN (sprawy związane ze zbrodniami popełnionymi przez ukraińskich nacjonalistów na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości – art. 1 pkt 1 lit. a tiret trzecie), a także terminami ukraińskich nacjonalistów i Małopolski Wschodniej w przepisie definiującym pojęcie zbrodni (art. 2a). W ocenie Prezydenta RP, regulacje te nie spełniają standardów wynikających z zasad przyzwoitej legislacji ze względu na brak jasności i precyzyjności przepisów wymaganej w szczególności w prawie karnym (zasada określoności prawa).
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ustawodawca posłużył się zwrotami o nieokreślonym desygnacie, nie wprowadzając przy tym do ustawy definicji legalnych. W przypadku pojęcia ukraińscy nacjonaliści nie zostało sprecyzowane, czy obejmuje ono zorganizowane formacje zbrojne, czy też pojedyncze osoby o określonych poglądach. Podobnie jest w przypadku pojęcia Małopolska Wschodnia. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny, termin Małopolska Wschodnia został użyty jedynie w dwóch aktach normatywnych, które utraciły moc w 1928 r. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, rekonstrukcja pojęcia Małopolska Wschodnia w oparciu o nieobowiązujące akty normatywne naruszałoby standardy legislacji w zakresie prawa karnego. Ponadto, także w języku powszechnym pojęcia te nie wywołują jednoznacznych konotacji. Zaniechanie przez ustawodawcę precyzyjnego zdefiniowania tych pojęć uzasadnia przypuszczenie, że stosowanie art. 55 ustawy o IPN stanowiącego o odpowiedzialności karnej za publiczne i wbrew faktom zaprzeczanie zbrodniom popełnionym na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości wywoływałoby poważne problemy związane z ustaleniem zakresu tej odpowiedzialności. Trybunał uznał, że sposób zredagowania zakwestionowanych we wniosku przepisów prawnych prowadzi do trudności w stosowaniu prawa, a organy stosujące prawo musiałyby zastępować ustawodawcę.
Zakwestionowane przepisy – art. 1 pkt 1 lit. a tiret trzecie oraz art. 2a ustawy o IPN – są niezgodne z art. 2 oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji.
Skutkiem orzeczenia niekonstytucyjności jest utrata mocy obowiązującej przepisów objętych wyrokiem wyłącznie w części obejmującej wyrazy ukraińskich nacjonalistów oraz wyrazy Małopolski Wschodniej. W pozostałym zakresie wymienione przepisy pozostają w mocy. Trybunał wskazał również, że ustawodawca powinien dokonać modyfikacji redakcyjnej ustawy o IPN będącej następstwem przedmiotowego wyroku.
Prezydent RP zakwestionował również art. 55a dodany do ustawy o IPN ustawą zmieniającą z dnia 26 stycznia 2018 r. Przepis art. 55a został uchylony nowelą ustawy o IPN z dnia 27 czerwca 2018 r. Z tego powodu postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie obejmującym kontrolę konstytucyjności art. 55a zostało umorzone.
Na podst. prezydent.pl
