– Byli w Polsce podczas II wojny światowej ludzie, którzy głęboko w sercu wpisane mieli ideały człowieczeństwa, szacunku dla życia, miłości bliźniego – mówił Andrzej Duda.
– Tutaj, w Markowej, pochylamy głowy przed tymi, którzy zostali zamordowani. Dziękujemy Im, Ich rodzinom, za niezwykły dar człowieczeństwa i poświęcenia; za dar dla Rzeczypospolitej, jakim była pomoc drugiemu człowiekowi – podkreślał.

Prezydent wręczył powołania w skład Komitetu Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów. Beatyfikacja Ulmów – rodziny, która została zamordowana przez niemieckich okupantów, ponieważ ukrywała w swoim domu Żydów – odbędzie się 10 września 2023 roku w Markowej. Obchody towarzyszące beatyfikacji Prezydent RP objął patronatem honorowym.

Prezydent wskazywał, że Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów upamiętnia rodzinę, która w tym miejscu żyła i zginęła, „w istocie oddając życie za pomoc drugiemu człowiekowi, swoim współobywatelom, Polakom narodowości żydowskiej, którzy na tej ziemi wraz z nimi mieszkali”. Podkreślał, że działo się to w czasie, „kiedy przyszedł tutaj niemiecki najeźdźca, zajął tę ziemię i zaczął prowadzić swoją zaplanowaną akcję niszczenia narodu żydowskiego, jego eliminacji w sposób bezwzględny, brutalny”.

– Byli wtedy w Polsce ludzie, którzy mieli niezwykłą odwagę, głęboko w sercu mieli wpisane ideały człowieczeństwa, szacunku dla życia, dla drugiego człowieka, miłości bliźniego, tej chrześcijańskiej, wielkiego etosu Rzeczypospolitej – podkreślił. – Przesiąknięci tymi ideałami tak głęboko, że się nie bali. Nie bali się udzielić pomocy, mimo potwornego zagrożenia, którego wszyscy mieli wtedy świadomość – zaznaczył.

Prezydent wspomniał, że w Polsce za pomoc Żydom pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej ze strony niemieckich okupantów groziła kara śmierci – nie więzienie, nie deportacja, nie obóz koncentracyjny. – Groziła kara śmierci, brutalnie i bezwzględnie wykonywana – mówił, dodając, że tysiące Polaków – spośród, jak szacujemy, miliona, którzy udzielali pomocy wówczas ukrywającym się Żydom – zostało w ten sposób zamordowanych najczęściej wraz ze swoimi żydowskimi sąsiadami, podopiecznymi, którym pomagali.

Podczas dzisiejszej uroczystości przy ścianie pamięci przedstawiciele rodzin odsłonili tabliczki upamiętniające mieszkańców Podkarpacia, którzy nieśli pomoc Żydom skazanym na zagładę.

Upamiętnieni zostali: Szymon i Maria Fołtowie oraz ich dzieci; Karolina i Jan Kilianowie; Piotr Kapłon; Maria i Ludwik Kilianowie; Stefania i Antoni Wawrzaszkowie.

Para Prezydencka złożyła kwiaty i znicz przy tablicy z inskrypcją – pomnik poświęcony pamięci ofiar Zagłady i ich anonimowych polskich wspomożycieli. Prezydent złożył też wieniec w Sadzie Pamięci przed pomnikiem upamiętniającym męczeńską śmierć Rodziny Ulmów.

Przed rozpoczęciem głównych uroczystości Szef KPRP, Minister Grażyna Ignaczak–Bandych złożyła, w imieniu Prezydenta RP, wieniec przed pomnikiem pamięci 375 Żydów obywateli RP z okolicznych powiatów zamordowanych w latach 1939–1945. 

***

Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali we wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, obecnie podkarpackim. Podczas niemieckiej okupacji, mimo zagrożenia życia dali schronienie ośmiu Żydom: Saulowi Goldmanowi i jego czterem synom Baruchowi, Mechelowi, Joachimowi i Mojżeszowi (w Łańcucie nazywano ich Szallami), a ponadto dwóm córkom i wnuczce Chaima Goldmana z Markowej Gołdzie Grünfeld i Lei Didner oraz córce tej ostatniej o imieniu Reszla.

Wiosną 1944 r. Ulmów zadenuncjował prawdopodobnie granatowy policjant z Łańcuta. Rankiem 24 marca 1944 r. przed ich dom przybyło pięciu niemieckich żandarmów i kilku granatowych policjantów. Dowodził nimi por. Eilert Dieken. Niemcy najpierw zamordowali Żydów, a potem Józefa i Wiktorię, która była w siódmym miesiącu ciąży. Następnie Dieken zadecydował o zabiciu dzieci – ośmioletniej Stanisławy, sześcioletniej Barbary, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtorarocznej Marii.

W 1995 r. Wiktorię i Józefa Ulmów uhonorowano pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2010 r. Prezydent Lech Kaczyński uhonorował ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 2016 r. w Markowej z udziałem Pary Prezydenckiej otwarto Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów. Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką został ustanowiony z inicjatywy Prezydenta Andrzeja Dudy.

prezydent.pl