1 września 1939 roku atak Rzeszy Niemieckiej na Polskę rozpoczyna II wojnę światową. Jej zasięg obejmie cały świat i doprowadzi do największej katastrofy w dziejach ludzkości. Na tydzień przed wybuchem wojny, 23 sierpnia 1939 roku, Hitler i Stalin podpisują pakt, zwany powszechnie Paktem Ribbentrop-Mołotow. Zawiera on sprzeczny z prawem międzynarodowym tajny protokół o podziale stref wpływów w Europie Środkowej i Wschodniej. 17 września 1939 r. wschodnią część Polski zajmuje Armia Czerwona. Sojusz Hitlera ze Stalinem potrwa do 22 czerwca 1941 roku, kiedy Rzesza Niemiecka zaatakuje ZSRR. Kataklizm najstraszniejszej z wojen potrwa prawie 6 lat i pochłonie życie kilkudziesięciu milionów niewinnych ofiar.

Z okazji 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej, Instytut Polski w Wilnie, Ambasada RP w Wilnie we współpracy z Uniwersytetem Witolda Wielkiego w Kownie, Międzynarodową Komisją Oceny Zbrodni Reżimów Nazistowskiego i Okupacji Sowieckiej na Litwie oraz Litewską Biblioteką Narodową organizują konferencję pt. „Pamięć historyczna o II wojnie światowej w Europie”. Wezmą w niej udział znani polscy i litewscy naukowcy, eksperci, edukatorzy i dyrektorzy instytucji muzealnych i miejsc pamięci. Będą oni rozmawiali o znaczeniu II wojny światowej dla Europy Środkowo-Wschodniej, pamięci historycznej o tym tragicznym doświadczeniu oraz o tym, jak edukować, uczyć i rozmawiać o II wojnie światowej z najmłodszym pokoleniem.

W otwarciu konferencji udział wezmą: Mindaugas Kvietkauskas, minister kultury Litwy, Urszula Doroszewska, ambasador RP na Litwie, Renaldas Gudauskas, dyrektor Litewskiej Biblioteki Narodowej im. M. Mažvydasa oraz Emanuelis Zingeris, Przewodniczący Międzynarodowej Komisji Oceny Zbrodni Reżimów Nazistowskiego i Okupacji Sowieckiej na Litwie. Moderuje Marcin Łapczyński, dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie.

W pierwszej części konferencji - dyskusji „Znaczenie II wojny światowej dla Europy oraz pamięć o niej dziś”, którą moderować będzie dr Andrzej Pukszto z Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie, udział wezmą: prof. dr hab. Grzegorz Berendt, Z-ca Dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, prof. Šarūnas Liekis, dziekan Wydziału Nauk Politycznych i Dyplomacji Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie i członek Międzynarodowej Komisji Oceny Zbrodni Reżimów Nazistowskiego i Okupacji Sowieckiej na Litwie oraz prof. Irena Veisaitė, literaturoznawczyni, teatrolog, intelektualistka.

W drugiej części - dyskusji „Jak rozmawiać i nauczać o II wojnie światowej młode pokolenie? Jaka jest rola muzeów i miejsc pamięci w tym procesie?”, którą poprowadzi Donatas Puslys, publicysta, dziennikarz, komentator polityczny, udział wezmą: Andrzej Kacorzyk, Z-ca Dyrektora Państwowego Muzeum Auschwitz-Birnekau i dyrektor Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście), Marius Pečiulis, dyrektor Muzeum IX Fortu w Kownie, Rafał Rogulski, dyrektor Instytutu Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność) oraz dr Zigmas Vitkus, historyk, b. dyrektor Memoriału Ponarskiego.

W przerwie konferencji obejrzeć będzie można wystawę „Walka i Cierpienie. Obywatele polscy podczas II wojny światowej”, przygotowaną przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku we współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych RP. Wystawa pokazywana będzie w ponad 60 państwach na całym świecie.

Konferencja się odbędzie 17 września 2019 roku w godz. 11-15.00 w Litewskiej Bibliotece Narodowej w Wilnie. Dyskusja odbędzie się w języku polskim i litewskim z tłumaczeniem. Wstęp na konferencję jest wolny, ale ze względu na ograniczoną ilość miejsc obowiązuje rejestracja do dnia 13 września pod adresem https://tinyurl.com/seminaras80. 

To nie jedyne wydarzenie, organizowane przez polskie placówki dyplomatyczne na Litwie, w ramach obchodów 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej. W poniedziałek, 16 września o godz. 11.00, w Domu-Muzeum Sugihary w Kownie odbędzie się wykład Rogera Moorhouse’a pt. „Nazi Germany and the Soviet Union: The forgotten Great Power relationship of World War Two”. Wykład odbędzie się w jęz. angielskim. Natomiast, 19 września o godz. 18.00 w siedzibie Litewskiej Wspólnoty Żydowskiej w Wilnie odbędzie się otwarcie wystawy „Ambasador RP w Japonii Tadeusz Romer i żydowscy uchodźcy wojenni na Dalekim Wschodzie”, przygotowanej na zlecenie Instytutu Polskiego w Wilnie przez dr Olgę Barbasiewicz z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ.

Organizatorzy: Instytut Polski w Wilnie, Ambasada RP w Wilnie, Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie, Międzynarodowa Komisja Oceny Zbrodni Reżimów Nazistowskiego i Okupacji Sowieckiej na Litwie, Litewska Biblioteka Narodowa im. Martynasa Mažvydasa.

PROGRAM:

11.00-11.30 – Otwarcie konferencji.

- prof. dr Renaldas Gudauskas, dyrektor Litewskiej Biblioteki Narodowej im. Martynasa Mazvydasa
- dr Mindaugas Kvietkauskas, minister kultury Republiki Litewskiej
- Urszula Doroszewska, ambasador RP na Litwie
- Emanuelis Zingeris, przewodniczący Międzynarodowej Komisji Oceny Zbrodni Reżimów Nazistowskiego i Okupacji Sowieckiej na Litwie
- moderator: Marcin Łapczyński, dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie

11.30-13.00 – Dyskusja „Znaczenie II wojny światowej oraz pamięć o niej dziś”.

- prof. dr hab. Grzegorz Berendt, zastępca dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
- prof. Sarunas Liekis, Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie, członek Międzynarodowej Komisji Oceny Zbrodni Reżimów Nazistowskiego i Okupacji Sowieckiej na Litwie
- prof. Irena Veisaitė, teatrolog, intelektualistka, działaczka kulturalna
- moderator: doc. dr Andrzej Pukszto, kierownik Katedry Politologii Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie

13.00-13.30 –  Przerwa na kawę.

Otwarcie wystawy o II Wojnie światowej. Organizator – Muzeum II Wojny światowej w Gdańsku.

13.30-15.00 – Dyskusja „lak rozmawiać i nauczać o II wojnie światowej młode pokolenie? Jaka jest rola instytucji, muzeów i miejsc pamięci w tym procesie?”.

- Andrzej Kacorzyk, zastępca dyrektora Państwowego Muzeum Auschwitz-Birnekau, dyrektor Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście
- Marius Peciulis, dyrektor Muzeum IX Fortu w Kownie
- Rafał Rogulski, dyrektor Instytutu Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność
- Zigmas Vitkus, b. dyrektor Memoriału Ponarskiego Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona Wileńskiego
- moderator: Donatas Puslys, publicysta, dziennikarz, komentator polityczny